Tavşanlı Çevre Topluluğu

 Bilindiği gibi Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası (MESS) tarafından, Kütahya ili, Tavşanlı ilçesine bağlı Çobanköy yakınlarında atık yakma tesisi kurulmak isteniyor. Tesisin Çobanköy’ün 1 km kadar yakınına kurulması söz konusu. Bu tesiste Türkiye’nin dört bir yanından gelecek kimyasal atıklar yakılarak imha edilecek. 

 Biz de bu çerçevede Tavşanlı Çevre Topluluğu olarak bir süredir bu tesisin Tavşanlı ve Kütahya için ne gibi sorunlara yol açacağı konusunda çalışmalar yapmakta ve uzmanlara danışarak konuyla ilgili bir rapor oluşturma gayretinde idik. Nihayet ilk raporumuzu hazırlamış durumdayız. Ne yazık ki sonuçlar çok kaygı verici olup bu tesislerin Tavşanlı ve Kütahya için çevre, insan ve çocuk sağlığı bakımından ciddi sorunlar oluşturması beklenen bir durumdur.

Bu tesisler çevreci değildir. Yakma tesisleri güya çevreyi temiz tutmak iddiasıyla kurulan bir tesistir. Ama bu tesisler birçok  tehlikeli maddeyi yok etmek şöyle dursun tam tersine onları açığa çıkarmaktadır. Yakma tesisleri dioksin, furan, gibi organik kirleticilerle; kadmiyum, kurşun, cıva vb. ağır metalleri ve bundan başka 200 kadar değişik kimyasalı ve daha ismi de konmamış bir sürü maddeyi çevreye yaymaktadır. Bu maddeler ise başta kanser olmak üzere bronşit, astım gibi bir sürü sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Yine bu maddeler bağışıklık sistemini zayıflatmakta, kalp krizlerini tetiklemektedir. En çok da bu tür tesisler fetüsü, çocukları ve yaşlı insanları etkilemektedir. Çocukların zekâ seviyesinin düşmesi, doğum kusurları, özürlü ve geri zekâlı, hastalıklı çocukların dünyaya gelmesi gibi son derece ciddi sorunların oluşmasına bu maddeler tetikleyebilmekte veya neden olabilmektedir. Çok az miktarda sızıntının bile zaman içinde son derece ciddi sorunlara yol açması söz konusudur. Bu maddelerden bir kısmının bioakümülatif, biomagnification gibi özellikleri vardır. Bioakümülatif, biyomagnification, kalıcı özellikler ve sinerji zehirlerin etkilerini inanılmaz boyutlarda arttırabilmektedir. Uzun vadede bu  uygulama tüm canlılar başta insanlar olmak üzere yaşam tehdidi oluşturacaktır.

Öte yandan bu tesisler son derece ciddi denetim gerektiren tesislerdir. Bu tesislerin denetimi ve bakımı zordur. Bu yüzden piyasaya yeni çıkan ve yakıldığında ne gibi sonuçlarla karşılaşılacağı hesap edilmemiş ürünlerin oluşturabileceği risklerin yanında, çok zehirli olan maddelerin ciddi bir denetim ile yakılmasında veya yakılmasının engellenmesinde bile cevap bekleyen bir yığın sorun vardır. Tüm bunlar bir araya geldiğinde Kütahya-Tavşanlı’nın ciddi bir risk altına girdiğini görmek mümkündür.

Her şeyden önce böyle bir tesis için Kütahya ve Tavşanlı bölgesinin seçilmesi de ciddi bir hatadır. Çünkü Çobanköy’ün çevresinde irili ufaklı bir yığın maden tesisleri vardır. Yine bölgede Tunçbilek, Seyitömer gibi termik santralleri ile Azot ve Bor tesisleri vardır.  Bu işletmelerin çevreye verdiği olumsuz etkilerle bile baş edilemezken, bölgemiz bunlara eklenecek tehlikeli etkileri olan böylesi bir tesisi kaldıracak durumda değildir, çevre açısından da son derece kırılgandır. Tesisin kurulacağı yer Çobanköy’e daha yakın olsa da gümüş madeninin işletildiği tesise de yakındır. Tüm bunlarla birlikte Kütahya’nın birinci deprem bölgesinde olduğu da unutulmamalıdır. Yakılan maddelerin %30-50’si kül ve cüruf haline gelmektedir. Yani ciddi miktarda bir kül ve cüruf oluşmaktadır. Ve oluşan kül ve cürufta son derece zehirli kimyasal maddeler vardır.

Bir deprem veya başka nedenlerden kaynaklanan sızmalar çok ciddi sorunlara neden olacaktır. Bu yüzden bu tesisin kurulması durumda  Kütahya ve Tavşanlı bölgesi bir nevi patlamaya hazır saatli bir bombaya sahip olacaktır. Bir yanlışlık veya yeterince şiddetli bir deprem bu bombanın patlayacağı saati belirleyecek ve bu tesisin bedelini de o zaman tüm Tavşanlı ve Kütahya halkı ödeyecektir.

Çobanköy ve civar köylerde halkın önemli bir kısmı hala geçimini tarım ve hayvancılık ile sağlamaktadır. Tavşanlı’da leblebicilik hala önemlidir. Kütahya’da kaplıcalar turizmi vb. hala önemli kazanç kapısıdır. Bunların devam etmesi ancak sağlıklı bir çevre ile mümkündür. Tesislerin kurulacağı yerin hemen biraz ilerisinde mandaların yetiştirildiği bir göl ve mera alanı vardır. Tüm bunların olumsuz biçimde etkilenmesi söz konusudur. Bölge sahip olduğu tüm doğal alanlarını ve işlevlerini kaybedecektir. 

Ayrıca tesisin kurulacağı Çobanköy ve civarında birçok önemli su kaynakları vardır. Bu su kaynakları Tavşanlı, Kütahya ovasını beslemekte ve bu sular Porsuğa, oradan Sakarya nehrine; Adranos çayı vasıtasıyla da bir kısmı Marmara denize kadar taşınmaktadır.  Bu durumda Tavşanlı, Kütahya, Eskişehir olmak üzere son derece geniş bir alan bu tesisten olumsuz etkilenecektir. Yine hâkim rüzgarlar bakımından da bu tesisten en çok zarar görecek yerlerden biri de Kütahya-Tavşanlı ilçesi olacaktır. Kuşkusuz etkilenecek bölgeler sadece buralarla sınırlı kalmayacaktır. Organik kirleticiler ve ağır metaller rüzgar, hava ve suyla kolayca taşınabildiğinden çok uzak yerleşim yerleri bile bu tesislerden olumsuz biçimde etkilenecektir. Raporda da ayrıntılı biçimde ortaya konulduğu gibi  bu tesisler zamanla toprağı, havayı ve suyu ciddi biçimde kirletecek ve onlara zarar verecektir.  Toprak, hava, su ve sağlık yaşamımız için en değerli unsurlardır, temel gereksinimlerdir, bunların fiyatı para ile ölçülemez.

Bunca getirdiği probleme ve soruna rağmen bu tesisler Tavşanlı’da işsizliğe çare olmayacaktır. Bu tesislerde Tavşanlı ve çevresinden çok az sayıda insan (10--15 vasıfsız eleman) çalışacaktır. Bunun yanında bu tesisler, toprağı, havayı ve suyu kirlettiği için tarım ve hayvancılık sektöründe iş alanlarını yok ederek işsizliği arttıracaktır. Bu bakımlardan bu rapor başta Tavşanlı olmak üzere insanlara ciddi bir uyarıdır: Bu tesislerin çevre, insan ve çocuk sağlığı için ciddi sorunlar oluşturması beklenen bir durumdur. Bu bakımdan raporumuzda ortaya konulduğu gibi Kütahya ve Tavşanlı’nın geleceği ciddi bir tehdit altındadır. Telafisi mümkün olmayan büyük zararlar söz konusudur. Bu tesisleri savunanlar, kuranlar bu bakımdan ne Kütahya-Tavşanlı’nın menfaatini ne de Türkiye’nin menfaatini düşünen insanlardır.

Dileriz ki toprağımız, havamız, suyumuz kirlendiğinde gidilecek ikinci bir Tavşanlı olmayacağını Tavşanlı halkı görür. Dileriz ki bu tesis buraya kurulmaz ve para için insanların yaşamları ve sağlıkları ile oynanmaz ve Kütahya ve Tavşanlı biraz daha iyi, sağlıklı ve temiz bir çevreye sahip olur.